Artikulua 2018ko abenduaren 20an argitaratu zen, eta hau da gaztelaniazko testua
BA AL DAGO DISLEXIARIK?
Galdera probokatzaile horri erantzuteko, John F. Stein Oxfordeko Unibertsitateko ikertzaileak dislexiari buruzko 60 ikerketa zientifiko baino gehiago berrikusi ditu.
Egileak dioenez, dislexiari buruzko teoria fonologikoak irakurketan izandako zailtasunak baino ez ditu deskribatzen, hitzen soinuak fonema eratzaileetan banatzen baititu, sinbolo idatziekin bat etor daitezen.
Horregatik dio teoria horrek zaildu egiten duela jatorri sozialeko beste irakurketa-gabezia batzuen dislexia bereiztea, gabezia horiek familiaren euskarririk ezetik edo ikaskuntza-gabeziatik datozela ere.
Ondorioz, zailtasun fonologiko horiek eragiten dituzten mekanismo fisiologikoak azaltzen dituen teoria bat bilatzen du, ziurrenik mekanismo horiek ahalbidetuko baitute dislexia duten pertsonak jatorri sozialeko irakurketa-zailtasunak dituzten pertsonetatik bereiztea.
Lehenik eta behin, Steinek teoria neurologikoak berrikusten ditu, erresonantzia magnetikoarekin hartutako burmuineko irudiekin indartuta, irakurtzeko zailtasunak dituzten pertsonen garuneko jarduera kortikalean desberdintasun argiak erakusten baitituzte.
Genetikan egin berri diren aurrerapenak ere aipatzen ditu, non bederatzi gene argi eta garbi lotu diren dislexiarekin.
Baina, dioenez, dislexiaren kausatzat ezin har daitezke, nahiz eta dislexia jasaten lagundu.
Bigarrenik, aldi baterako prozesamendu azkarraren sisteman jartzen du arreta, soinuen ordena hitz batean, azkar eta zehazki, jarraitzeko trebetasuna funtsezkoa baita oroimenean duten forma fonetikoaren irudikapen fidagarria egiteko.
Eta argi dago dislexia ezaugarritzen duen hizkuntza idatzian soinuen ordena eta letren ordena behar bezala sekuentziatzeko trebetasunak eskuratzean izandako porrota irakurketa-arazo askoren azpian dagoela.
Era berean, oro har onartuta dago entzumenaren eta ikusmenaren aldi baterako prozesamendua motelagoa dela dislexia duten haurrengan.
Horrekin batera, dislexiaren teoria magnozelularrak proposatzen du aldi baterako prozesamendu eskasaren eta dislexian sekuentziazio-urritasunen kausa nagusia garun osoko nerbio-zelula magnozelularren garapen kaltetua dela, eta horiek aldi baterako prozeduretan espezializatutako sistema koherente bat osatzen dutela.
Ebidentzia nahikoa dago ikusteko eta entzuteko sistema magnozelular hori ez dela behar bezala garatzen dislexian, eta zelulek tamaina txikiagoa dutela, bai erretinan, bai LGNn (alboko geniculate nuklearra, ikusmen-inputa ikus-kortexari transmititzen diona).
Azken batean, beste irakurketa-akats batzuen benetako dislexia bereizteko, egileak maila funtzional magnozelular baxuak ebaluatzea proposatzen du.
Ikusmen-mugimenduaren sentikortasunari buruzko test sinpleak, entzumen-diskriminazioaren testak eta horien etorkizuneko bertsio elektrofisiologikoak hobetzeak aukera eman beharko luke irakurketaren beste akats batzuen dislexia modu fidagarrian bereizteko eta dislexia existitzen dela ezartzeko.
Egilea: Miren Urquijo
[1] John F. Stein.
University of Oxford, UK
Language, Cognition and Neuroscience 2018
33. LIBURUKIA, 3. ZK., 313-320
